Ο Σλίμαν της Τροίας, θησαυρός και απάτη

To 1868 ο Ερρίκος Σλίμαν, αφοΰ είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία, κατάφερε να πραγματοποιήσει τη φιλοδοξία που είχε από παιδί να ανα­καλύψει την πραγματική θε’ση της ομηρικής Τροίας. Ενώ στεκόταν στο ύψωμα του Ισαρλίκ, κατάλαβε ότι η πόλη βρισκόταν κάτω από τα πόδια του και το απέδειξε με τη σκαπάνη του, προκαλώντας μεγάλη σύγχυση στους επιστημονικούς κύκλους. Πέντε χρόνια αργότερα, ανάμεσα στα ερείπια που αποκάλυψε, βρήκε το Θησαυρό του Πριάμου και λίγο αργότερα, στις Μυκήνες, έφερε στο φως τη χρυσή νεκρική προσωπίδα του Αγαμέμνονα. Αυτά τα επιτεύγματα ήταν απλώς οι κορυφαίες στιγμές μιας εκπληκτικής σταδιοδρομίας, που μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί λαμπρό παράδειγμα για τους αρχαιολόγους.

Αυτή είναι η γνωστή ιστορία. Πόσα όμως από τα παραπάνω είναι αλή­θεια; Μολονότι οι ρομαντικοί ισχυρισμοί του Σλίμαν ότι τα ευρήματά του ανήκαν στους ήρωες του Ομήρου παραμερίστηκαν πολύ γρήγορα, οι περισσότεροι επιστήμονες δέχτηκαν πως οι εκθέσεις των εργασιών του ήταν έντιμες. Μόνο εδώ και λίγα χρόνια κάποιοι άρχισαν να αναρωτιού­νται για την καταπληκτική τύχη του. Μήπως εμπλούτιζε τα σκάμματά του με αρχαία αντικείμενα από άλλες τοποθεσίες, αγορασμένα ή αντίγραφα γνήσιων κομματιών; Αυτή η ιδέα έχει διχάσει τον κόσμο της αιγαιακής αρχαιολογίας, ενώ πολλά δημοσιεύματα τον έχουν κατηγορήσει για «ιδιο­τελή συμπεριφορά»…

Σε αυτό το σαγηνευτικό βιβλίο, ο Ντέιβιντ Τρέιλ χρησιμοποιεί την τεράστια συλλογή επιστολών, ημερολογίων και άλλου πρωτότυπου υλικού που υπάρχει στην Αθήνα και αλλού (μεγάλο μέρος του οποίου είναι πραγ­ματικά αποκαλυπτικό και δημοσιεύεται για πρώτη φορά σ’ αυτό το βιβλίο), για να δείξει ότι, αν και ο Σλίμαν διαστρέβλωσε πράγματι τα αρχαιολογι­κά τεκμήρια και δε δίστασε ακόμα και να παραποιήσει τα ημερολόγιά του, προκειμένου να κάνει πιο αξιόπιστους τους ισχυρισμούς του, δεν έπαψε ποτέ να θεωρείται σημαντική προσωπικότητα για την προσφορά του στην αρχαιολογία. Ο Σλίμαν που αναδύεται μέσα από αυτές τις σελίδες -δόλιος, διστακτικός, ψευδολόγος, αλαζόνας- εμφανίζεται αναμφίβολα λιγότερο ως άνθρωπος-πρότυπο, αλλά, σίγουρα, αποκτά πολύ πιο γοητευτική μορφή από εκείνη που νομίζαμε πως ξέραμε. Περιμένοντας την επανέκθεση του Θησαυρού του Πριάμου, που είχε «χαθεί» στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, φαίνεται πως αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για μια νέα αξιολό­γηση του ανθρώπου που τον έφερε στο φως.

Ο Σλίμαν, ο ακούραστος ανασκαφέας της Τροίας και των Μυκηνών, είναι ακόμα και σήμερα μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Αυτή η συναρ­παστική βιογραφία αποκαλύπτει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από τα εκπληκτικά ευρήματά του.