Η τέχνη του μυθιστορήματος

Υπάρχει μια θαυμάσια εβραϊκή παροιμία: Ο άνθρωπος σκέπτεται, ο Θεός γελάει.
Γελάει, γιατί όσο σκέπτονται οι άνθρωποι, τόσο η σκέψη του ενός απομακρύνεται από τη σκέψη του άλλου. Και τους ξεφεύγει η αλήθεια.
Μια μέρα κάποιος ονόματι Φρανσουά Ραμπελαί άκουσε το γέλιο και κατάλαβε. Τότε ήρθε στον κόσμο η τέχνη του μυθιστορήματος, «σαν απόηχος του γέλιου του Θεού».
Επτά ανεξάρτητα κείμενα συνθέτουν την προσωπική αντίληψη του Κούντερα για το μυθιστόρημα, τις ευρωπαϊκές του καταβολές και τις τύχες του. Από τον Ραμπελαί και το Θερβάντες στον Στέρν και τον Ντιντερό κι ως τον Κάφκα, τον Μούζιλ, τον Μπρόχ, το μυθιστόρημα φώτισε τα ανθρώπινα πράγματα με τον δικό του μοναδικό τρόπο: αποκαλύπτοντας πώς ο κόσμος είναι γεμάτος αμφισημίες, οι αλήθειες πολλές και σχετικές, η αβεβαιότητα σοφή. Τον δέκατο ένατο αιώνα, ο Φλωμπέρ ανακαλύπτει τη βλακεία: «τολμώ να πω» γράφει ο Κούντερα «πως πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανακάλυψη ενός αιώνα που τόσο υπερηφανεύεται για την επιστημονική του λογική». Ποιος είναι όμως ο ρόλος του μυθιστορήματος στον αιώνα μας, όταν πληθαίνουν οι κοινοτοπίες, οι εκδηλώσεις του kitsch και των ιδεολογικών βεβαιοτήτων; Μα να σημάνει περισσότερο παρά ποτέ την ουσιαστική του αντίθεση στη λήθη του είναι· γιατί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός βρίσκεται κατατεθειμένος «σαν σε ασημένιο κουτί στην ιστορία του μυθιστορήματος, στη σοφία του μυθιστορήματος.