Εκκλησιαστικά χρυσοκέντητα

Σκοπός του τεύχους τούτου είναι να καθοδηγήσει τον αναγνώστη στα εργόχειρα αυτά που οι βυζαντινοί κεντητές και οι μεταβυζαντινοί συνεχιστές τους ανύψωσαν σε πραγματικά έργα τέχνης. Το Βυζάντιο διέπρεψε στην ειδική αυτή τεχνική της εργασίας με τη βελόνα -τη χρυσοκεντητική- που την μεταχειριζόταν για να διακοσμήσει κοσμικά και ιερατικά ενδύματα, παραπετάσματα του παλατιού και πέπλα της εκκλησίας. Αλλά και τα μεταβυζαντινά χρυσοκεντήματα, παρ’ όλο που συχνά η τεχνοτροπία τους απομακρύνεται από τα παλαιά πρότυπα, δείχνουν, στην εικονογραφία και την τεχνική τους, ότι εξακολουθούν την παράδοση.
Δίνεται εδώ μια επιλογή από τον πλούτο της Εκκλησιαστικής Χρυσοκεντητικής. Το υλικό περιορίστηκε σε δείγματα που βρίσκονται στον ελληνικό ορθόδοξο χώρο, με μόνη εξαίρεση μερικά βυζαντινά χρυσοκεντήματα που διατηρούνται σήμερα έξω απ’ αυτόν.
Το κείμενο περιέλαβε όσα έργα φιλοτεχνήθηκαν από ελληνικά χέρια δεν αποκλείστηκαν όμως και εκείνα που προέρχονται από προσφορές των «εντιμωτάτων αρχόντων και χρησιμωτάτων πραματευτών» των χρόνων της Τουρκοκρατίας, που ζούσαν στις μεγάλες πολιτείες της κεντρικής Ευρώπης’ αυτοί, που, όταν πλούτιζαν έρχονταν αυθόρμητοι αρωγοί στις ανάγκες του έθνους και της Εκκλησίας, ευεργετούσαν και καλλώπιζαν ναούς και μοναστήρια με ευσεβή αφιερώματα, παραγγελμένα στο εξωτερικό.
Αν και η μελέτη της εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής παρουσιάζει τα μεταπολεμικά χρόνια ζωηρό ενδιαφέρον, εν τούτοις οι προκαταρκτικές μονογραφίες είναι ακόμη τόσο λίγες, που δεν επιτρέπουν να δοθεί μια πλήρης εικόνα για την εξέλιξή της.
Η επιλογή των έργων που παρουσιάζονται εδώ έγινε προσωπικά από τη συγγραφέα, η οποία τα είδε και τα μελέτησε, εκτός από εκείνα του Αγίου Όρους και του Δούσικου. Αλλά, εκτός από ελάχιστες φορές, οι ειδικές συνθήκες -δικαιολογημένη για τους καιρούς μας δυσπιστία των μοναχών, έργα αναρτημένα ψηλά, σε κάδρα ή βιτρίνες, που είναι δύσκολο να κατέβουν, ή φυλαγμένα σε θησαυροφυλάκια δυσπρόσιτα- δεν επέτρεψαν να εξεταστούν τα έργα αυτά όσο επισταμένως θα έπρεπε.
Η βιβλιογραφία περιορίστηκε σε ειδικές μελέτες, που θα επιτρέψουν, σ’ όποιον επιθυμεί, να εγκύψει στην ύλη που πραγματεύεται το βιβλίο.