Η Μεγάλη Νύχτα

Το βιβλίο τούτο φαίνεται σαν μια σειρά από διηγήματα ανεξάρτητα το ένα απ’ τ’ άλλο. Μα δεν είναι, και δεν είναι μόνο διηγήματα. Όλα μαζί αυτά τα κείμενα, που μερικά δε δημοσιεύονται για πρώτη φορά, κάνουν ένα σύνολο, -να το πω χρονικό;- και θέλουν να δώσουν μιαν εποχή με αρχή, μέση και τέλος, μιαν εποχή οδύνης, καρτερίας και δόξας, που είναι σελίδα μεγάλη στη ζωή της Αθήνας.
Έπειτ’ από τις τελευταίες σελίδες του διηγήματος που κλείνει τη σειρά, αρχίζει μια άλλη ζωή της Αθήνας, που δεν εκράτησε πολλές ημέρες και νύχτες μα ήταν από τις χειρότερες ώρες της κι από τις πιο σκληρές δοκιμασίες της, ήταν και η μικρογραφία της ιστορικής καμπής που γίνεται μαζί μ’ εμάς, μέσα από μας και μέσα από την καθημερινή αγωνία μας, και γεννάει σπουδαίους ανθρώπους και τέρατα, υψηλούς ηρωισμούς και απίστευτες βαναυσότητες. Το κοντύλι μας έχει τακτοποιήσει στο χαρτί το άμορφο υλικό που άδειασε απάνω του η ψυχή, όμως θα χρειαστεί ακόμα καιρός, -ελπίζω όχι πολύς,- για να το απαλλάξει ο νους, η δίκαιη κρίση για ανθρώπους και για πράξεις και η τέχνη των αναλογιών απ’ ό,τι περισσεύει στις συνθέσεις των μεγάλων παθών. Θα είναι η Αθήνα όπως έζησε μέσα στη φωτιά που άναψε και σχεδόν την έκαμε ερείπιο έπειτ’ από την απελευθέρωση του 1944. Κι ακόμα θα είναι το πολυσέλιδο αφήγημα, -θα μπορούσα να το πω και μυθιστόρημα, αφού θα οφείλει το ευρύτερο νόημά του στην ανασύνθεση των γεγονότων, -που βιάστηκα, σε μια στιγμή ευφορίας, να το αναγγείλω και να το πω «Η Κιβωτός του Νώε».
Η τέχνη μπορεί κάποτε να μη χρειάζεται περισσότερη άσκηση. Όμως ο στοχασμός όλο και ωριμάζει, ως την τελευταία μας ώρα. Έτσι, το έργο μου αυτό, την «Κιβωτό του Νώε», το χρονικό και μυθιστόρημα, ακόμα το δουλεύω, ακόμα το ελέγχω. Θέλησα να είμαι πρώτα εγώ βέβαιος ότι η κρίση μου απάνω σ’ ένα τόσο σημαντικό ορόσημο πέρασε από την απαραίτητη βάσανο κ’ έχει ελευθερωθεί πια από τις αμφιβολίες και τα ερωτήματα, που μας εμποδίζουν να φτάσουμε στον οριστικό και ανέκκλητο λόγο.