Κωνσταντινούπολη 1856-1908, Η ακμή του ελληνισμού

Η Κωνσταντινούπολη, το αρχαίο Βυζάντιο, σημείο διασταύρωσης ζωτικής σημασίας πολιτικών και πολιτισμικών οδών και ρευμάτων, πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στο επίκεντρο της παγκόσμιας ιστορίας για περισσότερα από χίλια χρόνια, δεν προοριζόταν, ούτε και μετά την κατάληψή της από τον ασιάτη κατακτητή, να εκλείψει ως εστία ευρύτερης ακτινοβολίας. Ως πρωτεύουσα των Οσμανληδών, διοικητικό κέντρο του οθωμανικού κράτους και έδρα του Χαλίφη, θα συγκεντρώσει θησαυρούς και πλούτη από νικηφόρους πολέμους, από φόρους και εισοδήματα που απέφερε η διεμβολή της στο μέσο του δικτύου των διεθνών εμπορικών και επικοινωνιακών αρτηριών. Η νευραλγική γεωπολιτική της θέση και, ακόμη, το ειδικό καθεστώς των διευκολύνσεων και των προνομίων που της αποδόθηκαν από τους Σουλτάνους, θα συντελέσει ώστε να διατηρηθεί στην κλίμακα των πιο σημαντικών πόλεων της υφηλίου, ν’ αποτελέσει ακόμη – κατά τον Νικολάι Τόντορωφ – τη «μεγαλύτερη» πόλη της Ευρώπης! (. . .)