Οι τελευταίοι βάρβαροι

Απαγορευμένοι από τη στρατιωτική δικτατορία του 1967, Οι τελευταίοι βάρβαροι του Άρη Φακίνου πρωτοκυκλοφόρησαν στη Γαλλία, σε μετάφραση, το 1969. Κείνη την εποχή, η γαλλική κριτική είχε υπογραμμίσει ότι «αυτό το μυθιστορήματα είναι για τον ελληνικό εμφύλιο ό,τι και το Για ποιον χτυπάει η καμπάνα, του Χέμινγουεϋ, για τον ισπανικό». Πραγματικά, η τραγική περιπέτεια ενός χωριού, της Δόλιανης, που αρνιέται να υποκύψει στη λογική της τυφλής βίας, η εντυπωσιακή προσωπικότητα του παπα-Νότη, ο απελπισμένος ηρωισμός του καπετάν Ανέστη, καθώς και οι τόσο αντιπροσωπευτικοί της πρόσφατης Ιστορίας του τόπου μας χαρακτήρες της δασκάλας Αρετής, του λιποτάκτη ανθυπολοχαγού Δημήτρη ή του παρανοϊκού λοχία Μαρτίνη μετατρέπουν ένα επεισόδιο του Εμφυλίου σε σύμβολο με παγκόσμιες προεκτάσεις. Με μεγάλη αφηγηματική δεξιοτεχνία ο Άρης Φακίνος δίνει στα καθημερινά πάθη της Δόλιανης επικές διαστάσεις, εκφράζει πανανθρώπινες αγωνίες κι ελπίδες. Ο αδελφοκτόνος πόλεμος, που συγκλονίζει την Ελλάδα, συγκλονίζει ολάκερη τη γη. Τα ερωτηματικά που θέτει ο συγγραφέας στους Νεοέλληνες, τα θέτει σ’ όλους τους ανθρώπους. Η δραματική λιτότητα της διήγησης δίνει σ’ αυτό το πάντα επίκαιρο μυθιστόρημα την πνοή που έχουν τα μεγάλα επικά έργα.