Στα ίχνη του κόκκινου Κανάκη

Γιατί άραγε «Στα ίχνη του κόκκινου Κανάκη»;

Στα ίχνη λοιπόν επειδή είναι ελάχιστες οι αναφορές στον Χρήστο Κανάκη στη βιβλιογραφία της Θεσσαλονίκης και του εργατικού-συνδικαλιστικού κινήματός της. Ο άνθρωπος αυτός, παρόλο που ήταν εκ των πρωταγωνιστών σε κορυφαίες στιγμές της πόλης, δεν μνημονεύεται επαρκώς. Ακόμη κι όταν γράφονται σελίδες επί σελίδων για κάποιο μείζον γεγονός όπως ο «Μάης του 1936» το όνομα του Κανάκη απουσιάζει κι ας ήταν εκεί, εκ των ομιλητών την Κυριακή της κηδείας των θυμάτων και εκ των πρώτων εκτοπισθέντων ως πρωτεργάτης των γεγονότων.
Σελίδες εφημερίδων και πολύτιμα απομνημονεύματα ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με τον Χρήστο Κανάκη είναι τα μονοπάτια που κρύβουν τα ίχνη αυτού του ανθρώπου και είναι εντυπωσιακό πως τα ίχνη αυτά δεν δείχνουν μόνο Κανάκη αλλά δείχνουν τον κοινωνικό αγωνιστή που δεν δίστασε στιγμή να βάλει το χέρι στη φωτιά κι ας κινδύνευε να καεί. Όπως κινδύνευσε, αυτή η ίδια η αγωνιστική του υπόσταση, όταν έγινε μέλος της «παλιάς Κεντρικής Επιτροπής» την οποία ο Νίκος Ζαχαριάδης κατήγγειλε ως δημιούργημα της ασφάλειας και πέρασε όλη τη δοκιμασία της αμφισβήτησης από συντρόφους του και άντεξε και δικαιώθηκε. Δικαίωση που αποτυπώθηκε στα επίσημα βιβλία ιστορίας του κόμματός του, του ΚΚΕ.
Το παρόν βιβλίο είναι, κυριολεκτικά, στημένο λέξη τη λέξη, φράση τη φράση όπως ψάχνει κανείς κάτι πολύτιμο και το βρίσκει κομμάτι κομμάτι, ψηφίδα ψηφίδα.

Και, φυσικά, του κόκκινου Κανάκη. Επειδή, σε καμία πτυχή της πολιτικής του δράσης, δεν άφησε κανένα περιθώριο να του προσαφθεί άλλος προσδιορισμός, από αυτόν της εφημερίδας Ριζοσπάστης από το μακρινό 1934. Την προσήλωσή του στις ιδέες του την πλήρωσε ακριβά. Με την πολυετή εξορία του, με το αίμα των δυο του αγοριών.
Το όνομα Χρήστος Κανάκης ακούγεται ακόμα στη συνοικία όπου διέμενε η οικογένειά του επειδή υπήρξε δραστήριος και παραγωγικός κοινοτάρχης. Όσο κι αν η πρώτη θητεία του ήταν μόλις δεκατρείς μήνες και η δεύτερη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Δυστυχώς δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να μας οδηγήσουν στο κατ’ εξοχήν αυτοδιοικητικό έργο του. Έργα ασφαλτόστρωσης, παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και πόσιμου ύδατος μνημονεύονται από όσους θυμούνται και καταγράφηκαν, έτσι ακριβώς, ως μνήμες. Λείπουν γραπτές αναφορές είτε στον Τύπο, είτε στα αρχεία του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης. Αυτά τα αρχεία, η έλλειψή τους για την ακρίβεια, είναι και ο καημός του ερευνητή. Και τι δεν θα μας έλεγαν τα πρακτικά του 1934-1935 και οι αποφάσεις του κοινοτικού συμβουλίου. Δυστυχώς δεν υπάρχουν.

Η «ανυπαρξία» πηγών για το Αυτοδιοικητικό έργο του Χρήστου Κανάκη κάνει να φαίνεται «πληθωρική» η ύπαρξη τεκμηρίων για το Πολιτικό-Κοινωνικό στίγμα του, έτσι ώστε το πορτραίτο του να έχει τις θερμές αποχρώσεις του κόκκινου χρώματος.
Αν στον ερευνητή τα γραπτά, κυρίως, τεκμήρια είναι απαραίτητα εν τούτοις η απουσία τους δεν ακυρώνει το έργο αυτό καθεαυτό. Για ποιον άλλο λόγο, παρά για την εμπιστοσύνη στις αυτοδιοικητικές του ικανότητες, ο λαός των Αμπελοκήπων θα τον εξέλεγε, το 1957 ως δήμαρχό του πλέον αν και ήξερε πως βρίσκεται εξόριστος στον Άη Στράτη; Δεν έκανε ποτέ τη θητεία του αυτή επειδή η κυβέρνηση του το αρνήθηκε. Και το αρνήθηκε επειδή την κυβέρνηση δεν την ενδιέφεραν τα αυτοδιοικητικά κριτήρια του λαού αλλά η πολιτική-κομματική δράση του εκλεγέντα. Επρόκειτο «περί μαχητικωτάτου και λίαν επικινδύνου κομμουνιστού» κατά τον αρμόδιο υπουργό, λες και αυτοί που τον ψήφισαν δεν το ήξεραν. Το «μαχητικώτατος» και το «κομμουνιστής» ήξεραν. Το «επικίνδυνος» δεν ακούμπησε τον λαό όπως φαίνεται από την ζώσα μνήμη, από την αίσθηση των παλιών Αμπελοκηπιωτών που τον μνημονεύουν με νοσταλγία, αποδίδοντάς του τιμή.