Βασιλική δρυς (Α’ τόμος)

Το βιβλίο τούτο άρχισα να το γράφω στο Βουκουρέστι. Συγκέντρωνα στοιχεία και τα κατάγραφα χωρίς τη φροντίδα μιας καθορισμένης αρχιτεκτονικής συγκρότησης. Κυριαρχούσε μέσα μου η σκέψη να μην αφήνω να περνούν και να χάνουνται περιστατικά πολύτιμα, σχετικά με την ελληνική εκπαίδευση και τη δράση των εκπαιδευτικών. Η καταγραφή αυτή δεν είχε καθορισμένο περιεχόμενο. Δηλαδή να ‘ναι μόνο για δασκάλους, ή μόνο για εκπαιδευτικά διατάγματα, ή μόνο για εκπαιδευτικά συστήματα… Μάζευα το υλικό που είχε ενδιαφέρον για έναν εκπαιδευτικό, προοδευτικό, δημοτικιστή, ανθρωπιστή, δημοκρατικό… Τέσσερις φορές δοκίμασα να του δώσω μια κάπως οριστική μορφή, αν για τέτοιο θέμα μπορεί κανένας να μιλήσει για οριστική μορφή, και μάλιστα στην Ελλάδα. Αλλά εμπόδια αξεπέραστα με ανάγκαζαν να το αφήνω στη μέση. Έτσι το κείμενό μου παρουσιάζει πολλά τα παράδοξα και πολλά τα τρωτά για μια συγκεκριμένη και συγκροτημένη σε ενότητα υπόθεση. Μια εκπαιδευτική πορεία, που κρατάει περίπου πενήντα χρόνια από όταν πρωτάρχισα να καταγράφω, φυσικό είναι να εμφανίζει έντονους κυματισμούς. Καθώς εξελίσσεται σα μια θάλασσα που γνώρισε τεράστιες καταιγίδες και μόνο κατά αραιά διαστήματα λίγες λιγόχρονες αιθρίες. Αυτό είναι το παράδοξο και το τρωτό του κειμένου. Γιατί σε μας η εκπαιδευτική λειτουργία συντελείται μέσα στο σκοτάδι με σπάνιες αναλαμπές. Ενώ όμως το πνευματικό σκοτάδι διατηρείται σχεδόν μόνιμα, δεν ξέρω πώς, επιστρέφοντας το 1962 στην Ελλάδα ύστερα από απουσία 17 ετών, δε βρήκα τους γνωστούς μου δασκάλους να ζουν στην παλιά γνωστή μου αθλιότητα και μιζέρια. Οι υλικές τους ανάγκες έχουν αρκετά ικανοποιηθεί. Ενώ η ποιοτική στάθμη του εκπαιδευτικού έργου όλο και κατεβαίνει. Συγκρίνω παλιές καταστάσεις με τις τωρινές και βγάζω συμπεράσματα. Αποκαρδιωτικά. Ίσως να μην ξανασυναντήσουμε σήμερα τον τότε, 1930-1940, συνάδελφο, το μακαρίτη Ροδάκη, που μου εκμυστηρευόταν πως τον ζηλεύει η γυναίκα του… «Με ζηλεύει, γιατί στη χάση και στη φέξη που θα κάνουμε αρνί φρικασέ, εγώ, με το να ‘χω δόντια, μπορώ και τρώω και τα κόκαλα του αρνιού… και αλήθεια, η γυναίκα μου έχει δίκιο, τα μασουλάω…» Ίσως να μην ξανασυναντήσουμε το φυσικό Βλησίδη -ο Ροδάκης δίδασκε ιχνογραφία- που τον έπιανε απελπισία όταν το ‘φερνε η ανάγκη να συνεδριάσουμε έκτακτα το απόγεμα -τα μαθήματα γίνονταν μόνο το πρωί- γιατί ο προϋπολογισμός του θα επιβαρυνόταν με τρεις δραχμές επιπλέον, μιάμιση πηγαιμός με το τραμ, μιάμιση γυρισμός… «Ώστε έτσι ε, το απόγεμα έχουμε τριάρι. Δε μας ρωτάνε, βλέπεις, δε μας ρωτάνε…» Ίσως να μην ξανασυναντήσουμε το μακαρίτη Καμινάρη, φιλόλογο διακεκριμένο, που για να κάμει ένα κοστούμι μου είχε ζητήσει δανεικές δυόμιση χιλιάδες δραχμές… που θα μου τις ξεπλήρωνε σε δόσεις… τον χάσαμε σε αυτοκινητιστικό και αμέσως ο αδερφός του ήρθε στο σπίτι μου στην Καλλιθέα και μου έδωσε τα χρήματα για το κοστούμι, ενώ δεν είχαμε κάνει κανενός είδους χαρτί… και κανείς δεν το ήξερε, μόνο ο ίδιος, που το είχε πει στο σπίτι του..